Waarom jullie communicatieproblemen niet het échte probleem zijn…

Communicatieproblemen in relaties

De laatste tijd valt het mij steeds vaker op tijdens kennismakingsgesprekken met stellen. Bijna standaard hoor ik het antwoord: “We hebben communicatieproblemen” als ik vraag naar wat er speelt in hun relatie. Gisteren nog zaten er twee mensen tegenover me, beiden hoogopgeleid en werkzaam in managementfuncties waar communicatie cruciaal is. In hun werk excelleren ze in het overbrengen van boodschappen, maar thuis? Daar lijkt het alsof ze plots een andere taal spreken. Ze keken me hoopvol aan, in de verwachting dat ik hen zou leren ‘beter te communiceren’. Maar is dat werkelijk waar het om draait?

De communicatiemythe in relatietherapie

Als relatietherapeut hoor ik het bijna dagelijks: “We moeten beter leren communiceren.” Het is een veelvoorkomende gedachte dat communicatieproblemen de kern vormen van relatieproblemen. En ja, natuurlijk helpt het als je goed kunt praten met elkaar. Maar wat als ik je vertel dat communicatieproblemen meestal slechts symptomen zijn van iets veel diepers?

De werkelijkheid is dat wanneer stellen over communicatieproblemen klagen, ze eigenlijk iets anders bedoelen. Ze beschrijven de zichtbare manifestatie van hun strijd, niet de onderliggende oorzaak. Het is als klagen over koorts zonder naar de infectie te kijken die de koorts veroorzaakt.

“Communicatieproblemen zijn vaak niet het probleem zelf, maar een symptoom van diepere emotionele behoeften die niet worden vervuld.” – Sue Johnson, grondlegger van EFT

Wat verborgen ligt onder communicatieproblemen

Wat zien we als we dieper kijken dan de oppervlakkige communicatieproblemen? Volgens zowel Emotionally Focused Therapy (EFT) als Gestalttherapie – twee benaderingen die ik integreer in mijn praktijk – zijn er belangrijkere factoren aan het werk:

Onvervulde emotionele behoeften

Wanneer één partner zich afgewezen, onbelangrijk of niet gezien voelt, ontstaat er emotionele pijn. Deze pijn leidt tot verdedigingsmechanismen zoals:

• Terugtrekken en stilzwijgen
• Kritiek en verwijten maken
• Defensief reageren
• Emotionele muren opbouwen

Deze reacties worden vaak bestempeld als “slechte communicatie,” terwijl ze in werkelijkheid pogingen zijn om met diepe emotionele pijn om te gaan.

Hechtingsonzekerheid

EFT leert ons dat relatieproblemen vaak voortkomen uit hechtingsangsten en -onzekerheden. We zijn allemaal geprogrammeerd om emotionele verbinding te zoeken en te behouden met onze dierbaren. Wanneer deze verbinding bedreigd voelt, raken we in paniek.

Stel je voor: je partner reageert geïrriteerd als je vraagt hoe zijn dag was. Wat je ziet is communicatieproblemen (“Hij bijt me af zonder reden”). Wat er werkelijk gebeurt is dat:

1. Je partner zich mogelijk overweldigd voelt door stress
2. Hij zich emotioneel niet veilig genoeg voelt om kwetsbaar te zijn
3. Jullie in een negatieve cyclus terecht zijn gekomen waarbij zijn terugtrekken jouw angst versterkt

Het probleem zit niet in hoe jullie praten, maar in hoe jullie verbinden.

De negatieve cyclus: de echte boosdoener

In plaats van communicatieproblemen als de oorzaak te zien, kijkt EFT naar de negatieve interactiecyclus waarin stellen verstrikt raken. Deze cyclus is de werkelijke boosdoener achter relatieproblemen.

Een typische cyclus ziet er zo uit:

1. Partner A voelt zich onveilig of niet gezien (primaire emotie)
2. Partner A uit dit als kritiek of eisen (secundaire reactie)
3. Partner B voelt zich aangevallen of tekortschietend (primaire emotie)
4. Partner B trekt zich terug of wordt defensief (secundaire reactie)
5. Partner A voelt zich nog meer verlaten, wat leidt tot meer kritiek
6. De cyclus versterkt zichzelf

Deze patronen worden zo voorspelbaar dat ze een eigen leven gaan leiden. Het lijkt alsof jullie constant ruzie maken over de afwas, financiën of opvoeding, maar in werkelijkheid draait het steeds om dezelfde onderliggende vraag: “Ben ik belangrijk voor jou? Ben ik veilig bij jou?”

“Het probleem is niet het probleem; jouw houding tegenover het probleem is het probleem.” – Virginia Satir, pionier in gezinstherapie

Hoe Gestalttherapie dit verklaart

Vanuit Gestaltperspectief ontstaan communicatieproblemen wanneer partners niet volledig aanwezig zijn in het hier en nu van hun relatie. Ze reageren vanuit:

• Oude emotionele wonden
• Aannames over wat de ander denkt
• Projecties van eerdere relaties
• Onverwerkte “unfinished business”

Een Gestaltbenadering leert ons dat werkelijke communicatie pas mogelijk is wanneer beide partners:

1. Bewust zijn van hun eigen gevoelens en behoeften
2. Verantwoordelijkheid nemen voor hun emotionele reacties
3. In het hier-en-nu blijven zonder te verdwalen in het verleden
4. Authentiek contact maken met zichzelf én de ander

Bewijs uit onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat communicatietraining alleen onvoldoende is om relatieproblemen op te lossen. Studies naar EFT tonen aan dat emotionele verbinding en het doorbreken van negatieve interactiepatronen veel effectiever zijn.

Een opvallend onderzoek volgde stellen gedurende 25 jaar en ontdekte dat de manier waarop koppels conflicten oplossen veel minder belangrijk is dan hoe ze emotioneel verbinden tijdens alledaagse interacties. Met andere woorden: zelfs stellen die regelmatig ruziën kunnen gelukkig zijn, zolang ze emotioneel beschikbaar blijven voor elkaar.

Wat maakt dan wel het verschil?

Wat werkelijk het verschil maakt in relaties is niet de technische vaardigheid om te communiceren, maar:

• Emotionele responsiviteit: Ben je er voor je partner als hij/zij je nodig heeft?
• Veilige hechting: Voelt je partner zich veilig genoeg om kwetsbaar te zijn?
• Authentiek contact: Kunnen jullie werkelijk aanwezig zijn bij elkaar?
• Gerepareerde verbinding: Niet het vermijden van conflicten, maar het herstellen van verbinding erna

De omslag in denken over communicatieproblemen

De kern van relatieproblematiek is dus niet gebrekkige communicatie, maar het onvermogen om emotionele behoeften en hechtingsonzekerheden te herkennen en erop te reageren.

Dit verklaart waarom sommige stellen, ondanks communicatietraining, in dezelfde patronen blijven hangen. Ze hebben geleerd hoe ze “ik-boodschappen” moeten formuleren en actief kunnen luisteren, maar ze hebben niet geleerd hoe ze:

• Hun diepere emotionele behoeften kunnen herkennen en uiten
• De emotionele signalen van hun partner kunnen lezen en erop reageren
• Hun negatieve cyclus kunnen herkennen en doorbreken
• Emotionele veiligheid kunnen creëren voor zichzelf en hun partner

Een nieuwe blik op je relatieproblemen

Als jij en je partner worstelen met wat jullie zien als communicatieproblemen, nodig ik je uit om dieper te kijken:

• Welke emoties zitten er onder jullie conflicten?
• Voel je je veilig genoeg om kwetsbaar te zijn bij je partner?
• Herken je een patroon in jullie ruzies?
• Wat gebeurt er echt wanneer jullie “langs elkaar heen praten”?

Door het probleem anders te definiëren, openen zich nieuwe mogelijkheden voor groei en verbinding.

“Voordat je kunt communiceren, moet je eerst verbinden.” – Tony Robbins

Wat kun je vandaag nog doen?

Doorbreek vandaag nog je negatieve cyclus

In plaats van te focussen op betere communicatietechnieken, kun je vandaag nog beginnen met het doorbreken van jullie negatieve cyclus:

1. Herken het patroon: Let op de eerste signalen dat jullie in de bekende cyclus stappen.
2. Pauzeer bewust: Zeg tegen elkaar “Ik merk dat we weer in ons patroon terechtkomen.”
3. Deel je kwetsbaarheid: Probeer in plaats van je gebruikelijke reactie te delen wat er onder je boosheid of terugtrekking zit. Bijvoorbeeld: “Ik voel me eigenlijk onzeker als je zo reageert.”
4. Zoek de behoefte: Vraag jezelf af: “Wat heb ik nu echt nodig van mijn partner?”
5. Maak contact: Zelfs een kleine fysieke aanraking kan het patroon doorbreken en emotionele verbinding herstellen.

Onthoud dat het niet gaat om perfect communiceren, maar om je emotioneel verbonden voelen. Juist in de momenten dat het moeilijk is om woorden te vinden, kan een blik, een aanraking of gewoon samen zijn precies zijn wat jullie relatie nodig heeft.

Professionele hulp bij meer dan communicatieproblemen

Als jullie worstelen met terugkerende conflicten en het gevoel hebben dat jullie “communicatieproblemen” dieper geworteld zijn, kan professionele hulp het verschil maken. Als relatietherapeut focus ik niet alleen op communicatietechnieken, maar help ik stellen om:

• Hun unieke negatieve cyclus te herkennen en te doorbreken
• Veilige emotionele verbinding te herstellen
• Diepere behoeften en angsten te begrijpen en delen
• Een relatie op te bouwen waar beide partners zich gezien, gehoord en bemind voelen