Leven na de leugen: Begrijpen wat overspel met je doet

Alles wat je wil weten over overspel, maar niet hardop durft te vragen…

Veel stellen die te maken krijgen met overspel, zoeken wanhopig het internet af op zoek naar antwoorden. Niet zelden komen ze in mijn praktijk nadat ze tientallen artikelen, forums en video’s hebben bekeken, op zoek naar iets waarmee ze kunnen begrijpen wat hen is overkomen. Ze proberen te snappen hoe het zover heeft kunnen komen. Maar vooral: hoe ze het zichzelf moeten uitleggen. Want overspel raakt zo diep, dat het voelt alsof de bodem onder je bestaan wegvalt. Alsof je je eigen werkelijkheid niet meer kunt vertrouwen.

En dat is niet vreemd.

Sommige partners ontdekken dat ze maanden of zelfs jaren in een alternatieve realiteit hebben geleefd—één die ze zelf hebben gecreëerd om iets niet te hoeven zien. Anderen beseffen dat ze ongemerkt zijn gaan wonen in de zorgvuldig opgebouwde illusie van hun partner. Hoe dan ook: de confrontatie met overspel is zo verwarrend, dat veel mensen hun grip op de werkelijkheid verliezen. Ze twijfelen aan hun intuïtie, hun geheugen, hun oordeel—en soms zelfs aan hun eigen waarde.

In deze blog lees je wat overspel met je doet – op mentaal, emotioneel en relationeel vlak. Ik beantwoord de vragen die veel mensen hebben, maar vaak niet durven stellen. Een soort: “Alles wat je wil weten over overspel, maar niet hardop durft te vragen.” Niet als een reeks tips of snelle oplossingen. Wel als uitnodiging om met open ogen te kijken naar wat overspel echt betekent, en wat nodig is om weer grip te krijgen op je relatie, je gevoelens en je toekomst. Wil je beter begrijpen wat overspel met je doet en hoe herstel mogelijk is? Dan nodig ik je uit om verder te lezen.

Hoe lang duurt herstel na overspel?

De eerste vraag die bijna elk stel stelt is: wanneer is dit voorbij? Het eerlijke antwoord is dat herstel na overspel een langdurig en intensief proces is. Gemiddeld duurt het volledige herstel van het vertrouwen en het verwerken van de emotionele klap tussen de 1 en 2 jaar.

In mijn praktijk zie ik dat de eerste acute crisis meestal na 4-6 maanden afneemt. De overweldigende emoties worden dan iets beheersbaarder. Maar het werkelijke herstel van vertrouwen en intimiteit duurt veel langer.

“Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Verwacht niet dat wat in een moment werd afgebroken in een week kan worden herbouwd.” – Esther Perel

Dit proces verloopt niet lineair – er zijn goede en slechte dagen. Sommige stellen merken dat ze na een half jaar weer enigszins normaal kunnen functioneren, terwijl anderen na twee jaar nog steeds worstelen met de nasleep.

Factoren die de hersteltijd beïnvloeden:

• De duur en aard van het overspel
• De openheid van de vreemdganger
• De bereidheid van beide partners om aan herstel te werken
• De gezondheid van de relatie vóór het overspel
• De aanwezigheid van professionele begeleiding

Hoeveel relaties overleven vreemdgaan?

De cijfers zijn confronterend maar belangrijk om te kennen. Wereldwijd blijkt dat ongeveer 30% tot 60% van de stellen na overspel uit elkaar gaat. Dit betekent dat een aanzienlijk deel van de relaties het niet overleeft.

Toch betekent dit ook dat veel stellen er wel in slagen om samen verder te gaan. In mijn praktijk zie ik dat het succes hiervan afhangt van een aantal cruciale factoren:

• De mate waarin de vreemdganger verantwoordelijkheid neemt voor zijn/haar daden
• De bereidheid om volledige openheid te geven
• De capaciteit van de bedrogen partner om uiteindelijk te vergeven (niet te verwarren met vergeten)
• De kwaliteit van de communicatie tijdens het herstelproces
• De mate waarin beiden bereid zijn om de onderliggende problemen in de relatie aan te pakken

Het is belangrijk om te weten dat relaties die overspel overleven vaak veranderen. Het wordt niet weer “zoals het was” – en dat hoeft ook niet. Veel stellen bouwen samen een nieuwe, vaak sterkere relatie op basis van eerlijkheid en een dieper begrip van elkaars behoeften.

Hoe verwerk je het vreemdgaan van je partner?

Het verwerken van overspel verloopt doorgaans in verschillende fases. Kennis hiervan kan helpen om je eigen reacties te begrijpen en te normaliseren.

1. Schok en ontkenning Direct na de ontdekking ervaren veel mensen een gevoel van ongeloof. “Dit kan niet waar zijn” of “Dit overkomt ons niet” zijn typische gedachten. Je lichaam en geest proberen je te beschermen tegen de overweldigende emotionele pijn.

2. Emotionele uitbarsting Na de eerste schok komen intense emoties naar boven: woede, verdriet, angst, schaamte en onzekerheid. In deze fase hebben mensen vaak behoefte aan details over het overspel, soms tot in het kleinste detail, in een poging controle te krijgen over wat er is gebeurd.

3. Reflectie Na verloop van tijd ontstaat ruimte voor reflectie. Je denkt na over de oorzaken van het vreemdgaan, je eigen rol in de relatie, en wat dit betekent voor jullie toekomst samen. Dit is vaak een periode waarin beide partners dieper gaan kijken naar patronen in de relatie.

4. Beslissing Je komt op een punt waarop je een bewuste keuze moet maken: wil je samen verder of niet? Deze beslissing hoeft niet meteen genomen te worden, maar is een belangrijk onderdeel van het verwerkingsproces.

5. Afscheid en/of vernieuwing Ongeacht of je samen verder gaat of niet, neem je afscheid van de oude relatievorm. Als je uit elkaar gaat, is dit een letterlijk afscheid. Als je samen verder gaat, betekent het afscheid nemen van oude patronen en een nieuwe relatie opbouwen.

“In elke crisis schuilt een kans. De pijn van overspel kan de deur openen naar een eerlijker en diepere verbinding dan je ooit hebt gehad.” – Dr. John Gottman

In mijn praktijk heb ik gemerkt dat professionele hulp, zoals relatietherapie, het verwerkingsproces aanzienlijk kan versnellen en verdiepen. Een therapeut biedt een veilige ruimte om emoties te uiten, helpt bij het duiden van wat er is gebeurd, en begeleidt jullie in het maken van bewuste keuzes over de toekomst.

Kan vreemdgaan een trauma zijn?

Absoluut. Vreemdgaan kan leiden tot een reactie die vergelijkbaar is met posttraumatische stress (PTSS). Dit wordt soms aangeduid als “post-infidelity stress disorder”.

Symptomen die ik vaak zie bij cliënten die met overspel te maken hebben gehad:

• Herbelevingen van het moment van ontdekking
• Intrusieve gedachten over het overspel
• Hyperwaakzaamheid en wantrouwen
• Emotionele instabiliteit en onvoorspelbare emotionele reacties
• Slapeloosheid en concentratieproblemen
• Vermijdingsgedrag rond plaatsen, gesprekken of situaties die aan het overspel doen denken

Het erkennen dat overspel een traumatische ervaring kan zijn, is cruciaal voor het herstelproces. Het verklaart waarom de bedrogen partner soms “irrationeel” lijkt te reageren of waarom het herstel zo lang duurt.

De traumareactie beperkt zich niet alleen tot de bedrogen partner. Ook de vreemdganger kan worstelen met schuldgevoelens, schaamte en een verstoord zelfbeeld.

Hoeveel partners verlaten hun partner voor de ander?

Een verrassend gegeven: slechts een klein percentage van de mensen die vreemdgaan, verlaat daadwerkelijk hun vaste partner voor de persoon met wie ze een affaire hebben. Studies tonen aan dat slechts 5 tot 7% van de affaires uiteindelijk leidt tot een langdurige relatie of huwelijk met de minnaar/minnares.

Nog opvallender is dat ongeveer 75% van deze nieuwe relaties niet duurzaam blijkt te zijn. Vaak spelen dezelfde onderliggende problemen die tot het vreemdgaan leidden ook een rol in de nieuwe relatie.

Dit bevestigt wat ik vaak in mijn praktijk zie: vreemdgaan gaat zelden alleen over de aantrekkingskracht tot een ander. Het is meestal een symptoom van iets wat in de bestaande relatie of in de persoon zelf speelt.

Hoeveel mensen gaan na vreemdgaan nog eens een keer vreemd?

Een pijnlijke maar belangrijke vraag die veel bedrogen partners stellen: “Zal het weer gebeuren?” Onderzoek laat zien dat mensen die eenmaal vreemd zijn gegaan, inderdaad een verhoogde kans hebben om opnieuw ontrouw te zijn in de toekomst.

Dit patroon hangt samen met verschillende factoren:

• Persoonlijke normen en waarden rond trouw
• De mate waarin de onderliggende problemen zijn aangepakt
• Persoonlijkheidskenmerken zoals impulsiviteit of narcisme
• De kwaliteit van het herstelproces na het eerste incident

“De beste voorspeller van toekomstig gedrag is eerder gedrag, tenzij er betekenisvolle verandering en groei heeft plaatsgevonden.” – Randy Flood

Dit betekent niet dat herhaling onvermijdelijk is. In mijn praktijk zie ik dat oprecht berouw, diepgaande zelfreflectie en professionele begeleiding kunnen leiden tot blijvende gedragsverandering. De sleutel ligt in het echt begrijpen en aanpakken van wat tot het vreemdgaan heeft geleid.

Hoeveel mensen scheiden na vreemdgaan?

Zoals eerder genoemd ligt het percentage echtscheidingen na overspel wereldwijd tussen de 30% en 60%. Dit varieert sterk per cultuur, religie en sociale context.

Interessant is dat niet alle stellen direct voor een scheiding kiezen. Velen proberen het eerst samen op te lossen, maar het verlies van vertrouwen en de emotionele schade blijken vaak moeilijk te herstellen zonder professionele hulp.

Factoren die de kans op scheiding na overspel vergroten:

• Herhaald overspel
• Langdurige affaires met emotionele betrokkenheid
• Liegen over de affaire na ontdekking
• Gebrek aan oprecht berouw
• Voorgeschiedenis van relatieproblemen
• Gebrek aan bereidheid om aan herstel te werken

Kan iemand echt spijt hebben van vreemdgaan?

Ja, absoluut. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 68% van de mannen schuldgevoelens en berouw ervaart na overspel. In mijn praktijk zie ik dit bij zowel mannen als vrouwen.

Echte spijt gaat verder dan alleen woorden. Het uit zich in:

• Volledige verantwoordelijkheid nemen zonder excuses of de schuld bij de partner te leggen
• Bereidheid tot openheid over wat er is gebeurd
• Actieve inzet voor het herstelproces, inclusief relatietherapie
• Consistent gedrag dat het vertrouwen kan herstellen
• Geduld en begrip voor de emotionele reacties van de bedrogen partner

“Oprechte spijt is niet alleen betreuren wat je hebt gedaan, maar bereid zijn te doen wat nodig is om het goed te maken.” – Brené Brown

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen spijt over de gevolgen (zoals mogelijke scheiding of sociale afkeuring) en oprecht berouw over de pijn die je de ander hebt aangedaan.

Wat zijn de fases na vreemdgaan?

De verwerking van overspel verloopt doorgaans in vijf fases, voor beide partners:

1. Schokfase

• Voor de bedrogen partner: Overweldiging door emoties, ongeloof, desoriëntatie
• Voor de vreemdganger: Opluchting, schaamte, angst voor de gevolgen

2. Emotionele uitbarsting

• Voor de bedrogen partner: Intens verdriet, woede, angst en onzekerheid
• Voor de vreemdganger: Schuldgevoel, defensiviteit, angst voor verlies

3. Reflectiefase

• Voor beiden: Nadenken over oorzaken, patronen en eigen aandeel
• Vragen over de toekomst komen op

4. Beslissingsfase

• Bewuste keuze: samen verder of niet?
• Bij ‘samen verder’: nieuwe afspraken en grenzen
• Bij ‘uit elkaar’: praktische en emotionele verwerking van de scheiding

5. Afscheidsfase / Vernieuwingsfase

• Bij samen verder: Afscheid van oude relatiepatronen, opbouwen van een nieuwe relatie
• Bij uit elkaar: Afscheid van de relatie, begin van een nieuw hoofdstuk

Deze fases verlopen niet altijd lineair en kunnen elkaar overlappen. Sommige mensen bewegen heen en weer tussen fases, afhankelijk van nieuwe inzichten of gebeurtenissen.

Welke vragen stellen bij overspel?

Als relatietherapeut zie ik dat het stellen van de juiste vragen cruciaal is voor het herstelproces. Dit zijn belangrijke vragen die helpen om duidelijkheid te krijgen en te bepalen of herstel mogelijk is:

Vragen aan de vreemdganger:

• Waarom ben je vreemdgegaan? Wat zocht je dat je in onze relatie niet vond?
• Ben je verliefd op de ander? Zo ja, hoe ga je daarmee om?
• Hoe lang heeft de affaire geduurd? Was het eenmalig of langdurig?
• Is het contact met de ander nu volledig verbroken? Zo niet, waarom niet?
• Ben je bereid om volledig open te zijn over wat er is gebeurd?
• Ben je eerder vreemdgegaan? Ook in vorige relaties?
• Waarom heb je je gevoelens of problemen niet eerder besproken?
• Wat ga je concreet doen om het vertrouwen te herstellen?
• Wil je echt aan onze relatie werken, of blijf je uit schuldgevoel of angst?

Vragen aan de bedrogen partner:

• Wat heb je nodig om te kunnen beginnen met vergeven?
• Welke informatie over de affaire heb je nog nodig?
• Wat betekent ‘herstel van vertrouwen’ concreet voor jou?
• Welke patronen in onze relatie hebben mogelijk bijgedragen aan de crisis?
• Kun je jezelf voorstellen dat je ooit weer volledig vertrouwt?
• Wat heb je nodig om je weer veilig te voelen in de relatie?

Vragen die beide partners zichzelf moeten stellen:

• Wat waardeer ik nog in deze relatie?
• Ben ik bereid te werken aan de onderliggende problemen?
• Zie ik een toekomst samen, ook als het nooit meer wordt zoals het was?
• Kan ik de relatie los zien van het overspel, of blijft het altijd alles definiëren?

Wat doet overspel met je?

De impact van overspel is vaak diepgaand en veelzijdig, en raakt alle aspecten van je welzijn:

Voor de bedrogen partner:

• Emotioneel: Intense verdriet, woede, schaamte, angst en onzekerheid
• Psychologisch: Aangetast zelfbeeld, verminderd zelfvertrouwen, trauma-symptomen
• Lichamelijk: Slaapproblemen, verminderde eetlust, concentratieproblemen, verhoogde stress
• Sociaal: Isolatie, moeite met vertrouwen van anderen, schaamte naar de buitenwereld
• Existentieel: Vragen over identiteit, waarde en betekenis van relaties

Voor de vreemdganger:

• Emotioneel: Schuldgevoel, schaamte, spijt, soms opluchting
• Psychologisch: Innerlijk conflict, cognitieve dissonantie, identiteitsvragen
• Sociaal: Angst voor veroordeling, verlies van respect, afwijzing door familie en vrienden
• Existentieel: Confrontatie met eigen waarden en keuzes

In mijn praktijk zie ik dat het erkennen van deze impact voor beide partners essentieel is voor herstel. De vreemdganger moet begrijpen welke schade is aangericht, en de bedrogen partner moet ruimte krijgen om deze gevoelens te verwerken.

Hoe lang duurt een gemiddelde affaire?

De meeste affaires duren gemiddeld tussen de zes maanden en een jaar. Hierbij is een duidelijk onderscheid te zien tussen verschillende typen affaires:

• Seksueel gedreven affaires zijn vaak korter, soms eenmalig of enkele maanden
• Emotionele affaires kunnen langer duren, soms jaren, zelfs zonder fysiek contact
• Gecombineerde affaires (zowel emotioneel als seksueel) duren gemiddeld negen maanden tot een jaar

Het einde van een affaire wordt vaak ingezet door:

• Ontdekking door de partner
• Het aflopen van de “verliefde fase”
• Toenemende schuldgevoelens
• Praktische belemmeringen die de affaire onhoudbaar maken
• Een crisis die dwingt tot keuzes

“Een affaire is als een luchtkasteel: gebouwd op fantasie, niet bestand tegen de realiteit van alledag.” – Esther Perel

In mijn ervaring is de duur van een affaire minder belangrijk voor het herstelproces dan de mate van emotionele betrokkenheid en de bereidheid van de vreemdganger om er echt mee te breken.

Waarom wil iemand vreemdgaan?

De redenen voor vreemdgaan zijn complex en vaak een combinatie van persoonlijke, relationele en situationele factoren:

Persoonlijke factoren:

• Onvervulde behoeften: Emotionele of seksuele behoeften die in de relatie niet worden vervuld
• Zelfbeeld en bevestiging: Zoeken naar waardering, aandacht of bevestiging van aantrekkelijkheid
• Persoonlijke crisis: Midlifecrisis, identiteitscrisis of existentiële vragen
• Bindingsangst of trauma: Vroege ervaringen die intimiteit bemoeilijken
• Persoonlijkheidskenmerken: Zoals impulsiviteit of narcisme

Relationele factoren:

• Communicatieproblemen: Gebrek aan open gesprek over behoeften en grenzen
• Intimiteitsgebrek: Emotionele of fysieke afstand in de relatie
• Conflict en wrok: Onopgeloste problemen die tot vervreemding leiden
• Veranderingen: Zoals kinderen krijgen, verhuizing of carrièreswitch die de dynamiek veranderen

Situationele factoren:

• Gelegenheid: Situaties die overspel faciliteren (reizen, sociale media)
• Sociale context: Omgeving waar overspel genormaliseerd wordt
• Stressvolle levensgebeurtenissen: Die de relatie onder druk zetten

“Mensen gaan zelden vreemd omdat ze op zoek zijn naar seks. Ze gaan vreemd omdat ze op zoek zijn naar een nieuwe versie van zichzelf.” – Esther Perel

Het begrijpen van deze onderliggende factoren is essentieel voor herstel. Het betekent niet dat overspel “gerechtvaardigd” is, maar geeft wel inzicht in waar aan gewerkt moet worden om herhaling te voorkomen.

Begin vandaag nog met herstel

Of je nu de bedrogen partner bent of degene die is vreemdgegaan, je kunt vandaag nog beginnen met stappen richting herstel:

1. Stop de schade: Als er nog contact is met de derde partij, beëindig dit volledig en definitief.
2. Creëer veiligheid: Spreek concrete afspraken af die het vertrouwen kunnen beginnen te herstellen.
3. Zoek professionele hulp: Overspel is te complex om alleen op te lossen – een therapeut kan jullie begeleiden.
4. Begin met eerlijke communicatie: Ook als het pijnlijk is, openheid is de basis voor herstel.
5. Geef jezelf en elkaar tijd: Verwacht geen snelle oplossingen, herstel is een proces van maanden of jaren.

Onthoud dat je niet alleen bent in deze crisis. Veel stellen gaan door dezelfde pijn en velen komen er sterker uit. De keuze om te werken aan herstel of om los te laten is persoonlijk, en beide paden kunnen leiden naar een gelukkiger toekomst.

Het kan anders

Als relatietherapeut heb ik het voorrecht gehad om vele stellen te begeleiden door de crisis van overspel. Wat mij steeds weer raakt, is de enorme veerkracht die mensen tonen in het aangezicht van zo’n diepe pijn en vertrouwensbreuk.

Soms kan overspel, hoe pijnlijk ook, de katalysator zijn voor een eerlijkere en diepere relatie dan ooit tevoren. Het dwingt stellen om patronen onder ogen te zien die vaak al jaren sluimerden. Het kan leiden tot gesprekken over behoeften, grenzen en verlangens die anders misschien nooit waren gevoerd.

Als jij en je partner worstelen met de nasleep van overspel, weet dan dat er professionele hulp beschikbaar is. In mijn praktijk bied ik een veilige ruimte waar beide partners gehoord worden, waar pijn erkend wordt, en waar concrete stappen naar herstel worden gezet.

Neem gerust contact op

Samen kunnen we onderzoeken wat de beste weg vooruit is voor jullie specifieke situatie.

De kwaliteit van je relatie bepaalt de kwaliteit van je leven. Investeer in elkaar, juist als het moeilijk is.
— Sue Johnson, grondlegger van Emotionally Focused Therapy (EFT)